Son yayımlanan bir rapora göre, Avustralya, Yeni Zelanda, Estonya, İzlanda ve ada ülkeleri olan Bahamalar, Barbados ve Grenada, metreküp başına en fazla 5 mikrogram PM2.5 seviyesinde kalarak, hava kalitesinde en iyi performansı gösteren ülkeler arasında yer alıyor. Bu ülkeler, hava kirliliği standartlarını başararak, sağlıklı bir yaşam ortamı sunmayı başardı.
Diğer yandan, raporun dikkat çekici bulgularından biri, dünyanın en kirli havasına sahip ülkeleri belirtmesidir. Çad, Bangladeş, Pakistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Hindistan, bu unvanı paylaşan ülkeler olmuştur. Bu ülkelerdeki PM2.5 seviyelerinin, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından belirlenen sınırların en az 10 kat üzerine çıktığı gözlemlenmiştir. Özellikle Çad’da bu oran, korkutucu bir şekilde 18 katına kadar yükselmiştir.
PM2.5, kan dolaşımına girerek organlara zarar verebilecek çok küçük partiküllerden oluşmaktadır. Uzmanlar, bu partiküllerin hava kirliliği açısından güvenli bir seviyesinin bulunmadığını belirtmektedir. Hava kirliliği, yüksek tansiyondan sonra dünyada en büyük ikinci ölüm riski faktörü olarak kabul edilmektedir. IQAir CEO’su Frank Hammes, hava kirliliğinin ani etkiler yaratmadığını, ama uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği konusunda uyararak, “Hava kirliliği bizi anında öldürmez, ama etkilerini 20-30 yıl içinde görürüz” demiştir.
Raporda, hava kirliliği konusunda bazı olumlu gelişmeler de kaydedildi. 2023 yılında dünya genelinde şehirlerin yalnızca %9’unun PM2.5 standartlarını karşıladığı kaydedilirken, 2024 yılında bu oran %17’ye yükselmiştir. Özellikle Hindistan’da hava kirliliği oranı geçen yıla kıyasla %7 düşerken, Çin’de de uzun vadeli bir iyileşme eğilimi gözlemlenmiştir. 2013-2020 yılları arasında Çin’deki PM2.5 seviyeleri neredeyse yarı yarıya azalmıştır.
Raporda ayrıca Bosna-Hersek’in başkenti Saraybosna, üst üste ikinci kez Avrupa’nın en kirli şehri olarak tespit edilmiştir. Çalışmaya dahil olmayan Kopenhag Üniversitesi’nden çevresel epidemiyolog Zorana Jovanovic Andersen, doğu Avrupa ve Avrupa Birliği (AB) üyesi olmayan Balkan ülkelerinin Avrupa’daki en kirli havaya sahip olduğunu ve en temiz şehirler ile en kirli şehirler arasında 20 kat fark bulunduğunu vurgulamıştır.
Hava kalitesinin iyileştirilmesi için öneriler arasında, hükümetlerin yenilenebilir enerji projelerine yatırım yapması, toplu taşımayı teşvik etmesi, yürüyüş ve bisiklet altyapısını geliştirmesi ile tarımsal atıkların yakılmasını yasaklaması gerekmektedir. Bu adımlar, hava kalitesinin iyileşmesine katkı sağlayacaktır.
Bu çalışma, dünya genelindeki hava kalitesi istasyonlarının verileri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Ancak, Afrika ve Batı Asya’da hava kalitesi ölçümlerinin yetersiz olduğu belirtilmekte, bu bölgelerdeki düşük gelirli ülkelerin daha kirli havaya sahip olmasına rağmen yeterli izleme sisteminin bulunmadığına dikkat çekilmektedir. Utrecht Üniversitesi’nden çevresel epidemiyolog Roel Vermeulen, izleme istasyonlarının az olduğu bölgelerde verilerin tam olarak yansıtılmadığını, fakat Avrupa için paylaşılan değerlerin önceki araştırmalarla tutarlı olduğunu ifade etmiştir. Vermeulen, “Neredeyse herkes kötü hava soluyor ve maruz kalma seviyeleri arasında büyük farklılıklar var” demiştir.
