Rasyonel karar alma yeteneği, genel zeka ile doğrudan ilişkili olduğu ortaya konmuş bir bulgu. Mantıksız veya irrasyonel seçimlerin, düşük zeka seviyesinin bir göstergesi olabileceği iddiasını öne süren bu çalışma, PsyPost tarafından yayınlanmıştır. Çalışma, zeka ile düşünme biçimleri arasındaki ilişkiyi yeniden ele almayı amaçlamakta ve yeni bir bakış açısı sunmaktadır.
Uzmanlar arasında uzun süredir tartışmalı bir mesele olan rasyonalitenin, standart zeka testleri gibi ölçümlere dayanarak bağımsız bir beceri olarak değerlendirip değerlendirilmeyeceği sorusu, farklı cevaplar bulmuştur. Bazı uzmanlar rasyonelliği ayrı bir yetenek olarak kabul ederken, diğerleri yüksek zekanın mantıklı düşünmeyi doğal bir sonuç olarak gördüğünü savunmaktadır.
Yanlış cevaplar üretmeye yönlendiriyor
Edinburgh Üniversitesi’nden Profesör Timothy C. Bates, akıl ve zekânın genetik temellerini incelemek amacıyla Brisbane Ergen İkizleri Çalışması’na yönelmiştir. Bu araştırma, özdeş ikizlerin genlerinin neredeyse tamamını paylaşması ve çift yumurta ikizlerinin ise yarısını paylaşması gibi genetik farklılıkları temel alarak, akılcılık ile zekâ arasındaki bağlantıyı anlamayı hedeflemektedir.
Araştırmacılar, özdeş ikizlerin belirli bir özellik açısından benzerliklerini, çift yumurta ikizleri ile kıyaslayarak analiz edebilmekte ve genetiğin bu özellik üzerindeki etkisini tahmin edebilmektedir. Bu yöntem, genetik faktörler ile çevresel etkilerin nasıl ayrıştığına dair önemli bilgiler sunmaktadır. Özellikle ikizler üzerinde gerçekleştirilen çalışmalar, bu ayrımın yapılmasında büyük avantaj sağlıyor.
Profesör Timothy Bates, özdeş ve çift yumurta ikizleri de dahil olmak üzere toplam 1.570 katılımcının verilerini analiz etmiş ve bilişsel rasyonaliteyi incelemiştir. İncelemenin temelinde, katılımcıları sezgisel ama yanlış cevaplar vermeye yönlendiren “Bilişsel Yansıtma Testi” bulunmaktadır. Bu test, katılımcıların mantıksal düşünme becerilerini ölçmeyi amaçlamaktadır.
Yanıltıcı sezgilere ne kadar direnebileceklerini ölçüyorlar
Örnek olarak, testin tipik bir sorusu şu şekilde olup, “Sopa ve topun toplam maliyeti 1,10 dolardır. Sopa, toptan 1 dolar daha pahalıysa, topun maliyeti nedir?” Sezgisel yanıt 10 sent olarak düşünülse de doğru yanıt 5 senttir. Bu tür sorular, bireylerin yanıltıcı sezgilere karşı ne kadar direnç gösterebildiklerini ve doğru cevaba ulaşma yeteneklerini ölçmekte kullanılan bir yöntemdir.
Araştırma sonuçları, zekâ ve rasyonel karar verme yeteneğinin genetik faktörlerden büyük ölçüde etkilendiğini göstermiştir. Profesör Timothy Bates, akılcılığın kalıtsal yapısındaki belirgin etkinin kendisini şaşırttığını belirtmiştir. Aynı zamanda, zekanın yanı sıra rasyonel düşünmeyi açıklayabilecek ek bir faktörün varlığını değerlendirmiş, ancak bu faktörün insanların düşünme mekanizmalarıyla ilgili açıklamaları geliştirip geliştirmediği konusunda olumsuz sonuçlar elde etmiştir.
Bates’in çalışmaları, irrasyonelliğin IQ testlerinin gözden kaçırdığı bir unsur olmadığını da ortaya çıkarmıştır. Araştırma, irrasyonelliğin genetik değil, düşünce yapısına bağlı ve kalıtsal psikolojik özelliklerden biri olduğunu tespit etmiştir. Üçüncü bulgu ise, bilişsel irrasyonelliğin ana sebeplerinin mevcut bilgiye dair
