Ali Can POLAT
Türkiye, yüksek vergiler ve artan yaşam maliyetleri ile vatandaşlarını kaçak alışveriş yapmaya yönlendiriyor. Kaçakçılık, o kadar sıradan hale geldi ki, sigara kaçakçıları artık müşterilere evlerine kurye ile teslimat yapıyor. Bu durum, halk sağlığı uzmanları tarafından kaçak elektronik sigaraların sağlığı riske attığı yönünde uyarılarla eleştirilirken, tekel bayi dernekleri de devletin vergi kaybına dikkat çekiyor. Ülkemizde yaklaşık 20 milyon kişi düzenli olarak sigara kullanıyor ve bu alanda yılda 15 milyar dolarlık bir pazar söz konusu. Her geçen gün yeni bir sigara zammı haberi gelirken, 2020 yılında ortalama 16 lira olan bir paket sigara fiyatı, günümüzde yaklaşık yüzde 400 artışla 80 liraya ulaşmış durumda. İktidarın, ‘sigara kullanımını azaltmak’ amacı ile uyguladığı bu zamlar, sigara kullanıcılarını kaçak sigara ve elektronik sigara almaya yönlendirdi.
“Vazol”, “Iqos” ve “Puf” gibi isimlerle bilinen elektronik sigara ürünlerinin Türkiye’de satışı yasak olmasına rağmen, bu ürünlerin satışında ciddi bir yaygınlık mevcut. Kaçakçılar, WhatsApp üzerinden iletişim kurdukları müşterilere kapılarına kadar ürün gönderimi yapıyorlar. Örneğin, Iqos adlı ürünü tercih eden Bahar K., “Kullandığım sigara 83 liraya çıktı. Her gün yeni zam duyunca artık bıktım, bu yüzden buna geçtim” ifadelerini kullanıyor. Tekel Bayileri Yardımlaşma Derneği Başkanı Erol Dündar ise, bu ürünlerin pazarda iki yıl önce yalnızca yüzde 5 pay aldığını belirtirken, bu yıl içinde sigara fiyatlarına yapılan zamlarla kaçak elektronik sigaraların pazar payının yüzde 20’ye yükseldiğini aktarıyor.
Vergiler Çığırından Çıktı
Dündar, “Elektronik sigaraların birçok dünya ülkesinde yasaklandığına” dikkat çekerken, “Talep o kadar yüksek ki, artık eve servis yapıyorlar. Bizim bayimizdeki müşteri sayısı yüzde 30 düştü, kaçakçılardaki müşteri sayısı ise arttı” şeklinde konuşuyor. Gençler arasında popülerlik kazanan elektronik sigaralara karşı kendilerinin yasal teamüllere uyduğunu ancak kaçakçıların bu kurallara uymadığını belirtiyor. Sigara üzerindeki yüksek vergi politikalarının, kaçakçılara müşteri kazandırdığını ifade eden Dündar, “Bir paket sigaradaki 20 dal sigaranın 16’sı vergi payı, bu vergiler çok fazla arttı” diyerek, durumun ciddiyetine dikkat çekiyor.
Özetle, Türkiye’de sigara ve elektronik sigara kullanımındaki kaçakçılık, yüksek vergiler ve yaşam koşulları nedeniyle giderek yaygınlaşmaktadır. Kaçak sigara ve elektronik sigara pazarlarının büyümesi, hem halk sağlığı açısından risk oluşturmakta hem de devletin vergi kaybına neden olmaktadır. Yeni zamlar karşısında, vatandaşların güvenli ve yasal ürünlere ulaşması giderek zorlaşmakta, bu da kaçakçılığı daha da teşvik etmektedir. Yetkililerin bu durumu kontrol altına alması ve sürdürülebilir bir çözüm geliştirmesi oldukça önem arz etmektedir.
