Türkiye’nin Plastik Atık İthalatındaki Üstünlüğü ve Son Durum
Uluslararası çevre örgütü Greenpeace’in verdiği bilgilere göre, Türkiye, son beş yıldır Avrupa ülkeleri arasında plastik atık ithalatında birinci sırayı alıyor. 2023 yılında Avrupa Birliği ülkeleri ve İngiltere’den Türkiye’ye toplamda 456 bin 507 ton plastik atık gönderilmiş durumda. Greenpeace Türkiye, bu miktarın günde yaklaşık 125 çöp kamyonuna denk geldiğini hesaplıyor.
2019’un verilerine göre, Türkiye’ye en çok plastik atık gönderen ülkeler arasında İngiltere 140.907 ton, Almanya 87.109 ton, Belçika 74.141 ton, İtalya 41.580 ton ve Hollanda 27.564 ton ile öne çıkıyor. Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’nden Prof. Dr. Sedat Gündoğdu, Türkiye’nin aslında AB ülkeleri ve İngiltere dışında birçok başka ülkeden de plastik atık ithal ettiğini belirtiyor. PAGEV’in verilerine göre, Türkiye’nin 2023 yılında ithal ettiği plastiklerin miktarı 623 bin ton olarak kaydedilmiş.
Gündoğdu, Türkiye’nin kendi üretimini karşılamak için bu kadar atık ithal etme zorunluluğunun olduğunu ifade ediyor. Hatta, gönderilen plastik atıkların farklı kodlar nedeniyle resmi verilerde daha yüksek olabileceğini, ikinci el eşya ya da kağıt ithalatı yoluyla gelen plastiklerin de takip edilmeyebileceğini belirtiyor.
Atık İthalatında Artışın Nedenleri
Greenpeace uzmanlarına göre, Türkiye’nin bu durumunun temel sebebi, 2018 yılında Çin’in plastik atık ithalatını yasaklaması. Bu durumun ardından Malezya, Tayland ve Vietnam gibi ülkeler de benzer kısıtlamalar getirdi. Tüm bu gelişmeler, Türkiye’nin atık ithalatında hızla artışa neden oldu. 2021 tarihinde Türkiye, kamuoyundan gelen tepkiler sonucu plastik atık ithalatını yasaklama kararı aldı; ancak bir süre sonra bu yasağın geri alındığı belirtiliyor.
Prof. Dr. Gündoğdu, bu kısıtlamaların bile Türkiye’nin o yılki atık ithalatını etkilediğini ifade ediyor. 2021 yılı, son beş yıl içerisindeki en az plastik atık ithal edilen yıl olmuş. Greenpeace Türkiye Plastik Kampanya Sorumlusu Nihan Temiz Ataş, yapılan saha araştırmalarının plastik atık ithalatının Türkiye’nin doğasına olan etkisini gösterdiğini, toprak, su ve hava kalitesinin geri dönülmez şekilde kirletildiğini belirtiyor.
Atığın Dönüşüm Yüzdesi ve Sonrası
Türkiye, ithal ettiği plastiklerin büyük çoğunluğunu mekanik geri dönüşüme tabi tutmaktadır. Ancak bu süreçte, atığın yüzde 40-60’ının geri dönüşüm atığı haline geldiği belirtiliyor. Yani, gerçekten değerlendirilemiyor ve zararlı bir atık haline geliyor. Hammadde üretim miktarının, ithal edilen atık miktarından daha düşük olduğunu ifade eden Gündoğdu, Türkiye’nin yılda 600 bin ton atık ithal ederken, ancak 200-250 bin ton kaliteli hammadde üretebildiğini aktarıyor.
Geri dönüştürülemeyen kısımlarının su sistemine karıştığını veya yasadışı olarak çevreye atıldığını vurgulayan Gündoğdu, bu tür atıkların yakılması ve yönetilmesinin de tehlikeli olduğunu belirtiyor. Greenpeace’in 2019 yılında yaptığı araştırmalarda, Adana’da yasadışı plastik atıkların yakılması sonucu ortaya çıkan dioksin ve furan gibi kanserojen maddeler tespit edilmiştir. Bu da, kirliliğin Türkiye’nin büyük kesimlerine yayıldığını gösteriyor.
Plastik Atıkların Yok Edilmesi ve Gelecekteki Çözüm Önerileri
Gözler şu anda Küresel Plastik Antlaşması müz
