Türkiye, 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen ve Maraş merkezli olarak 11 ili derinden etkileyen depremlerle büyük bir felaket yaşadı. Bu felaketin ardından, 15 Mart 2023 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından “Afet Yeniden İmar Fonu’nun Kurulması Hakkında Kanun” kabul edildi. Ancak, bu kanunun uygulama yönetmeliği, yaklaşık on ay gibi bir gecikmeyle 2 Şubat 2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı. Uygulama yönetmeliğinin geç yayımlanması, fonun etkinliğine dair eleştirilere yol açarken, bugüne kadar fona hiç kaynak aktarılmadığı da dikkat çekti.
Bu gelişmeler sonucunda, iktidarın 14 Mayıs 2023 seçimlerinden önce deprem yaralarını onarmak amacıyla kurduğu Afet Yeniden İmar Fonu’nun sadece propaganda aracı olduğuna dair yorumlar güçlendi. Fon, afet bölgelerinde, özellikle de Maraş depremlerinden etkilenen bölgelerde yeniden imar ve inşaat projelerinin düzenli bir şekilde ve ilgili kurumların işbirliği içinde finansmanını sağlamak amacıyla oluşturulmuştu. Kanuna göre, fonun kaynakları, yurt içi ve yurt dışından gelen tüm nakdi bağış, yardım, hibe ve kredilerden; bütçeye bu amaçla ayrılan ödenekten; sermaye ve para piyasalarından sağlanan finansman ve kaynaklardan oluşuyordu.
KAYNAK TEMİNİ YOK
Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan alınan bilgilere göre, 31 Ekim 2023 itibarıyla Afet Yeniden İmar Fonu’na herhangi bir finansal kaynak sağlanmadığı ve fondan da herhangi bir aktarım gerçekleştirilmediği açıklandı. Bu durum, afet sonrası yapılan yardım ve desteklerin hızla uygulanması beklenirken, fonun neden gerekli adımları atmadığı konusunda endişelere yol açtı. Ayrıca, 7441 sayılı Kanun’un 6. maddesine göre, fon kaynakları ve aktarımına ilişkin mali verilerin üç aylık periyotlarla kamuoyuyla paylaşılması gerekiyor. Bunun yanı sıra, fonun denetimi Sayıştay tarafından yapılmakta, ancak yönetim kurulunun talebi üzerine Hazine ve Maliye Bakanlığı Hazine Kontrolörleri Kurulu veya bağımsız denetim kuruluşları tarafından da denetim yapılabilmekte.
Ancak, 31 Ekim tarihi itibarıyla fondan bağımsız denetim gerçekleştirmek üzere herhangi bir bağımsız denetim kuruluşuyla anlaşma yapılmadığı bilgisi kamuoyuyla paylaşıldı. Bu durum, fonun altyapısındaki eksiklikler ve etkin yönetim anlayışının sorgulanmasına neden oldu. Ayrıca, halkın güven duygusunu zedeleyen bu adımlar, felaketzedelerin hayatlarını yeniden inşa etmek amacıyla bekledikleri yardımları alıp almayacaklarına dair derin kaygılar doğurmuş durumda.
Özet olarak, Afet Yeniden İmar Fonu, depremin yaralarını sarmak için kurulan bir yapı olmasına rağmen, oluşturulması ve işleyişi bakımından tartışmalara yol açmaktadır. Kaynak temininde yaşanan sıkıntılar ve denetim konusundaki belirsizlikler, fonun etkinliğini sorgulatmakta ve kamuoyunun güvenini sarsmaktadır.
