28 Aralık 1903’te Budapeşte’de dünyaya gelen John Von Neumann, genç yaşlarından itibaren üstün zekasıyla dikkatleri üzerine çekti. Arkadaşları tarafından “Marslı” lakabıyla anılan Neumann, Latince ve Yunancayı kendi kendine öğrenerek eğitimine büyük bir özveriyle devam etti. Matematik alanındaki yetenekleri ise sınırsız bir potansiyele sahipti ve bu alanda yaptığı çalışmalarla bilim dünyasında çığır açmayı başardı.
Bilim Dünyasında Çığır Açan Çalışmalar
Von Neumann, eğitim hayatına Berlin Üniversitesi‘nde kimya eğitimi alarak başladı, aynı zamanda Budapeşte Üniversitesi‘nde matematik doktorası yaptı. Set teorisi üzerine yaptığı araştırmalar, bilim tarihine damgasını vuracak düzeydeydi. Sonrasında, Göttingen‘e giderek dönemin önde gelen matematikçilerinden David Hilbert ile çalışma fırsatı buldu ve burada matematiğin daha derinlerine inmeyi başardı.
1920’ler ve 1930’lar boyunca atom ve atom altı parçacıkların karmaşık dünyasına odaklanan Neumann, bu alanda Werner Heisenberg ve Erwin Schrödinger‘in çalışmalarını matematiksel bir şekilde kanıtlayarak bilim camiasında büyük yankı uyandırdı. Genç yaşta Berlin Üniversitesi‘nde ders vermeye başlayan Neumann, ardından Princeton Üniversitesi‘nden gelen bir teklifle ABD’ye göç etti.
Atom Bombası ve Manhattan Projesi
Princeton Üniversitesi’nde Albert Einstein gibi önemli şahsiyetlerle işbirliği yaparak çalışan Von Neumann, İkinci Dünya Savaşı‘nın başlamasıyla birlikte kendisini tamamen farklı bir alanda buldu; savaş teknolojileri. Patlayıcı maddeler ve balistik silahlar üzerine yürüttüğü araştırmalar neticesinde, Von Neumann Manhattan Projesi‘nde atom bombasının geliştirilmesinde kritik bir rol üstlendi. Özellikle plütonyum çekirdeğinin etrafındaki ateşleyicilerin tasarımında, onun çalışmaları önemli bir yer tuttu. Bu tasarımlar, Hiroşima ve Nagazaki‘ye atılan atom bombalarında kullanıldı.
Von Neumann, atom bombasının insanlık tarihi açısından bir dönüm noktası olduğunu ve ne olursa olsun bilim insanlarının her türlü araştırmayı sürdürmesi gerektiğini savunuyordu.
Modern Bilgisayarların Mimarı
Savaşın sona ermesiyle birlikte Von Neumann, bilgisayar teknolojileri üzerine çalışmalara yöneldi. ENIAC adlı ilk programlanabilir bilgisayarın geliştirilmesinde danışmanlık yaptı. Bu makinenin ötesine geçerek, hafızasında bilgi ve komutları saklayabilen bir bilgisayar tasarlamayı hayal etti. Bu isim EDVAC olarak belirlendi ve günümüzdeki bilgisayarların temel mimarisini oluşturdu. Von Neumann, bu tasarımını bir makaleyle kamuoyuna duyurdu; ancak ENIAC’ı geliştiren John Mauchly ve J. Presper Eckert‘ten bahsetmemesi eleştirilere neden oldu. Yine de, onun açık kaynak yaklaşımı bilgisayar teknolojilerinin gelişmesine büyük katkı sağladı.
Oyun Teorisinin Öncüsü
Von Neumann, yalnızca matematik ve bilgisayar bilimiyle değil, aynı zamanda oyun teorisi ile de ilgilendi. İnsan davranışlarını ve stratejilerini matematiksel olarak analiz eden oyun teorisi, ekonomi, politika ve sosyal bilimler gibi pek çok alanda
