M.S. 79 yılında, Vezüv Yanardağı’nın patlaması sonucunda oluşan ve zamanla karbonlaşan parşömenler, 1700’lerde keşfedilmiştir. Bu parşömenler, hem içeriklerindeki bilgilerin kaybolmaması hem de fiziksel yapılarının aşırı hassas olması nedeniyle açılmadan günümüze ulaşmayı başarmıştır. Ancak aşırılık derecesindeki hassasiyetleri nedeniyle okuyabilmek mümkün olmamıştır. Bu durum, parşömenlerin içindeki metinleri okumak için yeni yöntemlerin geliştirilmesini zorunlu kılmıştır.
Bu bağlamda, “Vesuvius Challenge” (Vezüv Yarışması) olarak adlandırılan bir proje hayata geçirilmiştir. Bu önemli çalışmanın liderliğini, Kentucky Üniversitesi’nden bilgisayar bilimci Brent Seales üstlenmekte olup, proje Silikon Vadisi’nden alınan fonlarla desteklenmektedir. Yarışmanın amacı, parşömenleri açmadan esas metinlerinin tespitini sağlamak ve bu eski belgeleri gün yüzüne çıkarmaktır. Projede, yapay zeka ve makine öğrenimi teknikleri kullanılarak çalışmalara devam edilmektedir.
Vesuvius Challenge’ın bir parçası olan araştırmacılardan biri, mühendis Farritor, geliştirdiği makine öğrenimi algoritması sayesinde parşömenin içindeki ilk kelimeyi çözmeyi başarmıştır. Bulduğu kelime “porphyras”, yani Yunanca’da “mor” anlamına gelmektedir. Bu önemli keşif, Farritor’a 40 bin dolarlık bir ödül kazandırmış ve bilim dünyasına da 800 parşömenin geri kalanlarının çözümü konusunda umut vermiştir.
YAPAY ZEKÂ KULLANILDI
Yarışmanın bilimsel katılımcıları, parşömenlerin iç kısımlarındaki yazıları belirlemek için 3D X-ray taramalarını kullanmaya yönelmişlerdir. Geleneksel yöntemlerle okunması imkansız olan karbonlaşmış metinler, yenilikçi yapay zeka destekli görüntü işleme teknikleri kullanılarak incelenmiştir. Bu yenilik, daha önce hiç denenmemiş bir yaklaşım sunmakta ve eski belgelerin incelenmesinde yeni bir çığır açmaktadır.
Farritor’un geliştirdiği algoritma, metinlerin üzerindeki ince çatlakları yani ‘crackle’ desenlerini analiz ederek, mürekkep izlerini tespit etmeyi başarmış ve böylelikle parşömenin içindeki ilk kelimenin okunmasını sağlamıştır. Bu tür yenilikçi yöntemlerle eski yazıtların açığa çıkartılması, bu alandaki çalışmaların yönünü değiştirmiştir.
BÜYÜK ÖDÜL 700 BİN DOLAR
Vesuvius Challenge devam ederken, projeye katılan araştırmacılar için dört farklı metni 140 karakter uzunluğunda ortaya çıkarma hedefinde 700 bin dolarlık büyük bir ödül sunulmaktadır. Bu ödül, yarışmaya katılan araştırmacılar arasında büyük bir heyecan yaratmakta ve rekabeti artırmaktadır.
Uzmanlar, gelecekte yapay zeka yardımıyla olmak üzere ortaçağ el yazmaları, palimpsestler ve eski Mısır mumya kılıfları üzerindeki metinlerin de çözümlenmesi amacıyla çalışmalara devam etmeyi hedeflemektedir. Bu alandaki gelişmeler, tarih ve arkeoloji açısından son derece önemli bilgiler sunma potansiyeline sahiptir.
