Gece çalışması ve gündüz çalışması arasındaki farklar, iş hukuku açısından oldukça kritik bir öneme sahiptir. Gece çalışma süresi, sektör, çalışma postası gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu nedenle, gece çalıştırmaya ilişkin hukuki düzenlemelere uyulmadığında, işverenler için önemli maddi yaptırımlar doğabilmektedir. Bu yazıda, gece çalışmasının hukuki çerçevesini ve belirlenen kuralları daha detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Gece çalışmasına ilişkin özel düzenlemeler, genellikle gece çalışma saatlerinin 20.00 ile 06.00 arasını kapsadığını belirtmektedir. Bu saatler içerisinde, bazı sektörlerde işverenin gece çalıştırması, iş hukuku çerçevesine uygun olmayabilir. Türkiye Gazetesi’nde yer alan bir köşe yazısında SGK Başuzmanı İsa Karakaş, gece çalışmasının belirli özgün durumları olduğunu vurgulamıştır. Örneğin, gece çalışması, özellikle turizm, güvenlik ve sağlık hizmetleri gibi sektörlerde sıklıkla uygulanmaktadır.
Gece çalışması yapmak isteyen işverenlerin, eğer çalışanın 7,5 saatten fazla çalışmasını istiyorlarsa, mutlaka yazılı onay alması gerekmektedir. Bununla birlikte, diğer sektörlerde bu onay alınsa bile 7,5 saatten fazla çalışma imkanı bulunmamaktadır. Gece ve gündüz vardiyaları arasında dönüşüm yapmak istendiğinde ise, işçiler için en az iki haftalık bir nöbetleşme düzeni uygulanması gerekmekte. Ayrıca, vardiya değişikliği yapılan işçilere, kesintisiz en az 11 saat dinlenme süresi verilmelidir. Gece çalışmasının kanıtlanması adına, iş yerindeki kayıtlar, özellikle giriş-çıkış belgeleri ve iç yazışmalar delil olarak kabul edilmektedir.
BELİRLENEN YASAKLAR:
Gece çalışmasına ilişkin olarak belirlenen yasaklar arasında, 18 yaşını doldurmamış bireylerin çalıştırılmaması gelmektedir. Ayrıca, hamile kadınlar ve yeni doğum yapmış annelerin, 1 senelik süre zarfında gece vardiyasında çalıştırılmaları mümkün değildir. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğuna dair bir sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca, bu kişiler gece çalıştırılmamaktadır.
Gündüz vardiyasında görev yapan bir işçinin, isteği dışında gece vardiyasına kaydırılması durumunda, işçi iş sözleşmesini feshetme hakkına sahiptir. Haftalık 45 saatlik çalışma sınırları aşılmamış olsa bile, günde 7,5 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekmektedir. Gece çalışmasını hukuka aykırı şekilde düzenleyen işverenlere, her bir işçi için 21 bin 213 lira para cezası kesilebilmektedir.
Buna ek olarak, 2025 yılı itibariyle, gece 7,5 saatten fazla çalışması nedeniyle fazla çalışma ücreti ödenmeyen her işçi için 3.837,00 TL idari para cezası uygulanmaktadır. Bu tür cezalar, her yıl yeniden değerleme oranı ile artırılmakta ve dolayısıyla oldukça önemli bir maliyet unsuru haline gelmektedir. İşverenlerin bu yükümlülüklere dikkat etmemesi durumunda, hem maddi yaptırımlarla karşılaşmaları hem de işçi memnuniyetsizliği gibi sorunlarla boğuşmaları kaçınılmazdır.
