Ekonomi Servisi
Hem sermayenin hem de iktidarın sık sık hedefine aldığı sosyal güvenlik harcamalarının bütçedeki payı eriyor. SGK’ye bütçe transferleri, her geçen yıl daha da azalırken önümüzdeki yıl 2007’den bu yana en düşük seviyesini görmesi bekleniyor. ‘Yük’ tartışmalarında en çok, emekli aylıklarının bütçedeki payı öne çıkıyor. İktidarın da ‘bütçenin sırtındaki yük’ olarak tanımladığı emekliler, söylenenin aksine bütçeden yalnızca düşük bir payı kullanıyor.
2007’de yüzde 16,2 olan ve 2020’de yüzde 20 civarına kadar yükselen Sosyal Güvenlik Kurumu’na bütçe transferi oranının önümüzdeki yıl düşürülmesi hedefleniyor. 2008-2024 arasında SGK’ye yapılan bütçe transferlerinin oranı 5,2 puan azaldı. EYT Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 2023’te, 2007 yılından bu yana en düşük seviyesini gören ve yüzde 13,3 oranına gerileyen bütçe transferinin, bu yılın bitiminde 13,6 olması bekleniyor. Merkezi yönetim bütçesinden SGK’ya yapılacak transferler 2025’te de yüzde 11,4’e kadar gerileyecek.
Bu oran, Bütçe Kanunu Teklif’inde de yer aldı. 2025 Bütçe Kanunu Teklifi’nde SGK’ye yapılan bütçe transferlerinin miktar olarak sadece yüzde 18,8 artması hedeflendi. Sosyal yardım ve destekler için ise bütçede 651 milyar lira kaynak ayrıldı. Bu tutar 2025 yılı bütçesinin yalnızca yüzde 4,4’üne denk geliyor.
SGK’ye Hazine’den aktarılan tutarın bütçeye yük olduğu iddiasının gerçeği yansıtmadığı verilere bakınca ortaya çıkıyor. DİSK-AR’ın Avrupa’da ve Türkiye’de Emeklilerin Durumu raporuna göre, Türkiye’de emeklilerin bütçeden aldığı pay devamlı azalıyor. Tartışmalarda öne sürülen “ülkede aktif/pasif oranının dengesiz olduğu” iddia edilemiyor. Rapora göre Avrupa ülkelerinde aktif/pasif oranı ortalama 1,6 iken Türkiye’de bu oran 1,9.
Emekli aylıklarına kaynak ayırmada da Türkiye, pek çok ülkenin gerisinde yer alıyor. Emekli ödemelerinin gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı AB ortalamasında yüzde 9,5 iken Türkiye’de yüzde 4,1. Bütçede emeklilerin payının giderek düştüğü de raporda yer alan bilgiler arasında. Prim gelirlerinin emekli aylıklarını ve sağlık ödemelerini karşılama oranı 2002’de yüzde 61 iken 2023’te yüzde 76,4’e yükseldi.
DİSK-AR’ın geçtiğimiz ay yayınladığı bir başka rapora göre ise Türkiye, emekliler ve sosyal koruma için en az harcama yapan ülkeler arasında yer alıyor. Türkiye, düşük emekli aylıklarıyla da Avrupa ve dünya ülkeleri arasında ön sıralarda yer alıyor. Sosyal devlet olan Türkiye’de ortalama emekli aylıkları, 237 avroya kadar gerilerken bu tutar Belçika’da bin 717, İspanya’da bin 417, Fransa’da bin 485 avroya kadar çıkıyor.
SGK’ye ayrılan bütçe kaynaklarının artmak yerine her yıl giderek azaldığı verilerle de ortaya konuyor. Bunun yanısıra SGK’ye yapılan bütçe transferi, yalnızca emekli aylıkları için değil, işveren teşvikleri ve yardıma muhtaç yurttaşların Genel Sağlık Sigortası (GSS) primleri için de kullanılıyor. Emekli aylıklarının ise bütçe üzerindeki ‘yük’ olduğu iddiası, tüm bu verilerle yalanlanabiliyor.
