Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı, 2023 yılının Ekim ayının başında, ABD’ye ait gemilerin Panama Kanalı’ndan ücretsiz geçiş yapabileceğini açıkladı. Ancak bu açıklamanın ardından, Panama’daki yetkililer böyle bir anlaşmanın varlığını kesin bir dille reddetti.
Peki, Panama Kanalı neden bu kadar önemlidir? ABD Başkanı Donald Trump, Panama Kanalı’nın geçiş ücretlerini “saçma” olarak değerlendirmiş ve kanalın Çin kontrolüne geçmesinden duyduğu rahatsızlığı dile getirmişti. Trump, gerektiği takdirde bu durumu değiştirmek için her türlü önlemi alacaklarını belirtti.
ANLAŞMAYI İHLAL EDER
Panama Kanal İdaresi, ABD Hükümeti’nin bu konu üzerindeki açıklamalarını yalanlayarak, ABD askeri gemilerine yönelik transit haklarında herhangi bir değişiklik olmadığını ifade etti. Gece saatlerinde yapılan bu açıklamada, özellikle ABD’nin Panama ile yapılan tarafsızlık anlaşmasını ihlal etmemesi gerektiği konusunda uyarıda bulunuldu.
Dışişleri Bakanı Marco Rubio, üç gün önce Panama Devlet Başkanı José Raúl Mulino ile bir araya gelerek kanal hakkında görüş alışverişinde bulunmuştu. Bu görüşmelerde ABD Donanması gemilerinin ücretsiz geçişinin gündeme geldiği ancak resmi bir anlaşmaya varılamadığı kaydedildi. Panama hükümeti, bu duruma bir çözüm bulmak için tarafsızlık anlaşmasını ihlal etmeyecek yolları tartışmaya devam ediyor. Ancak bu ihlal, büyük bir diplomatik krize yol açabilir.
ABD İÇİN BÜYÜK TASARRUF
Panama Kanalı, 1977 yılında ABD ve Panama arasında imzalanan tarafsızlık anlaşması ile işletiliyor. Bu anlaşma, tüm ülkelerin su yolunu eşit koşullarda kullanmasını temin ediyor. Ancak kanal yetkilileri, ABD Donanması’na ait büyük gemilerin çoğunun dar geçitlerden geçemeyeceğini belirtiyor. Yine de, her yıl ABD Deniz Kuvvetleri yaklaşık 40 gemiyi kanaldan geçiriyor ki bu, toplam geçişlerin yalnızca yüzde 0,5’inden daha azını oluşturuyor.
Eğer ABD gemilerine ücretsiz geçiş olanağı sağlanırsa, bu durum ABD Savunma Bakanlığı’na yıllık yaklaşık 13 milyon dolar tasarruf sağlayabilir. Bu tür bir tasarruf, Amerika için oldukça cazip görünüyor. Ancak, bu tasarrufun nasıl elde edileceği ve bunu sağlamak için atılacak adımlar konusunda belirsizlikler beraberinde devam ediyor.
TRUMP TATMİN OLMADI
Bununla birlikte, belirli bir tepki ile karşılaşan bu açıklama, de Panama hükümeti ile herhangi bir iletişim sağlanmadan yapılmıştı. Olayın etkilerini değerleyen yetkililere göre, böyle bir tavizin resmi bir ikili toplantı sonrası duyurulması daha uygun olacaktı. Beyaz Saray, Dışişleri Bakanlığı’nın bu açıklamasını doğrularken, Panama hükümeti bu durum hakkında herhangi bir yorum yapmaktan imtina etti.
Mulino’nun Trump yönetimiyle aralarının açılmaması için dikkatli olduğu düşünülse de, birçok Panamalı siyasetçi, bu anlaşmanın nasıl müzakere edildiğini ve ülkeleri için elde edilen kazanımları sorgulamaya başladı. Rubio’nun Panama ziyareti sonrasında, Panama Kanal İdaresi, ABD Donanması gemilerinin geçiş önceliğinin “optimize edileceğini” bildirdi. Fakat bu ifadeler, net bir taahhüt içermediği için belirsizlik yarattı.
Pek çok analist, Panama’nın Çin ile 2017 yılındaki Kuşak ve Yol Girişimi kapsamındaki anlaşmasını yenilemeyeceğini de duyurmasının, Washington’a önemli bir taviz olarak görüldüğünü belirtti. Ancak tüm bu gelişmelere rağmen, Trump kesinlikle tatmin olmadı. Rubio ülkeyi terk etmeden önce Trump, “
