20 bin 220 kilogram kabuklu Antep fıstığı, 10 Aralık 2023 tarihinde Ticaret Bakanlığı tarafından satışa çıkarıldı. Mersin Limanı gümrüğünden ihaleye açılan bu ürün, 2,320,98 TL başlangıç bedeliyle satışa sunuldu. İhale 12 Aralık 2023 tarihinde sona erdi ve bu durum halk arasında çeşitli tartışmalara yol açtı.
Son dönemde, Türkiye’nin Avrupa Birliği ve Avrupa ülkelerine ihraç etmeye çalıştığı tarım ve gıda ürünlerinin çoğu, pestisit, aflatoksin, okratoksin ve salmonella gibi çeşitli hastalık ve bakteriyel kontaminasyonlar nedeniyle gümrükten geri dönmektedir. Geride kalan ürünler içinde, Antep fıstığı, Avrupa Birliği’nin sıkı gıda güvenliği standartları nedeniyle sıkça geri dönen ürünler arasında yer almaktadır.
Avrupa Birliği, aflatoksin gibi küf benzeri maddeler nedeniyle Antep fıstığı gibi ürünlerin kendi topraklarında satışını dahi engellemiştir. Geri dönen bu ürünlerin akıbeti ve ne şekilde değerlendirileceği konusunda kamuoyunda büyük bir belirsizlik bulunmaktadır. Antep fıstığının gümrük üzerinden iç pazara satılması, bu ürünlerin “iade edilen” tabirinin daha da yaygınlaşmasına neden olmuştur.
Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Murat Kapıkıran, gümrükte bulunan gıda ürünlerinin ihaleye açılmasının ciddi bir belirsizlik yarattığını belirtti. Kapıkıran, bu ürünlerin imha listesinde yer alıp almadığının bilinmediğini vurguladı. “Bir üretici, malını kendisi tüccara satar veya piyasada satışa sunar. Ancak gümrüğe giren mallar genellikle ihracat için girmektedir. Gümrük ihalelerinde gördüğümüz bazı ürünler, ihracattan dönen ya da çeşitli nedenlerle el koyulmuş ürünlerdir” açıklamasında bulundu.
Kapıkıran, eğer söz konusu ürün ihracattan dönmüşse, dönüş nedeninin bilinmediğini, eğer ihraç edilmek üzereyken el konulmuşsa bunun gerekçesinin de açıklanmadığını dile getirdi. “Bu ürünlerin gümrükten ihaleye açılması, birçok soruyu beraberinde getiriyor. Mali bir gerekçe olabilir, insan sağlığını tehdit eden bileşenler içerebilir ya da cezai hukuki gerekçelerle gümrükte kalmış olabilir” ifadelerini kullandı.
Başkan Kapıkıran, ihaleye açılan Antep fıstığıyla ilgili iki olasılığın söz konusu olduğunu belirtti: “Gümrükte bulunan ürün ya ihraçtan geri dönen bir ürün ya da ihraç sırasında herhangi bir sebep nedeniyle el konulmuş bir ürün olabilir.” Dolayısıyla bu durum, kamuoyunda endişeler yaratmakta ve ürünlerin güvenliği üzerine çeşitli tartışmalara yol açmaktadır.
