Türkiye’de, 2016 yılında gerçekleşen 15 Temmuz darbe girişiminin ardından ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) döneminde, 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile yerel yönetimlerde önemli değişiklikler yapıldı. Bu KHK ile belediye başkanlıklarına ‘kayyım’ atamaları getirildi.
Bu değişikliklerin bir parçası olarak, Belediye Kanunu’nun 45., 57. ve geçici 9. maddelerinde yapılan düzenlemeler ile büyükşehir ve il belediyelerinde İçişleri Bakanı, diğer belediyelerde ise vali, belediye başkanı, başkan vekili ya da meclis üyesi olarak atama yapma yetkisine sahip oldu. Burada dikkat çeken bir nokta, bu görevlendirilecek kişilerde seçilme ehliyetinin dışında herhangi bir kriterin aranmadığıdır. Ayrıca, belediye yönetim organlarının üyeleri hakkındaki bir suç nedeniyle açılan soruşturma veya kovuşturma sürecinde, İçişleri Bakanlığı tarafından görevden uzaklaştırma uygulamaları da hayata geçirildi.
Bu durum, 15 gün içinde soruşturma veya kovuşturma nedeniyle görevden uzaklaştırılan belediye başkanları için yeni atamalar yapılmasına olanak tanıdı. Kayyım atanmış belediyelerde mali işlemler ise Valilik onayı ile mal müdürlükleri veya defterdarlıklar tarafından yürütülmekteydi. Bu belediyelerde, belediye meclisinin başkanının çağrısı olmadıkça meclis toplantıları düzenlenememekteydi.
Mahalli İdarelerin Özerkliği ve Kayyım Uygulamaları
Anayasa’nın 127. maddesinde mahalli idarelerin özerkliği güvence altına alınmasına karşın, kayyım uygulamaları, bu idarelerin merkezi idare kontrolüne girmesine yol açtı. 674 sayılı KHK öncesinde, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 45. maddesi gereğince, belediye başkanlıklarının boşalması durumunda belediye meclisi toplanarak kendi içinden yeni bir başkan seçmekteydi. Ancak, yeni düzenlemeyle bu yetkiler tamamen İçişleri Bakanlığı ve valiliklere devredildi.
2016 Yılında Kayyım Atamaları
Özgürlük İçin Hukukçular tarafından hazırlanan bir rapora göre, 674 sayılı KHK ile kayyım uygulamaları sonucunda, 2016 yılı itibarıyla Demokratik Bölgeler Partisi’nden (DBP) seçilen 102 belediye eş başkanının 96’sı görevden alındı ve yerlerine kayyım atandı. Bu atanmalardan 67 Belediye eş başkanı tutuklandı.
2019 Seçimlerine Tarafından Kayyım Atamaları
Kayyım uygulamaları, 2019 seçimlerinden sonra da sürdü. 19 Ağustos 2019 itibarıyla, 65 HDP’li belediyeden, 6 belediye eş başkanına ve 56 belediye meclis üyesine mazbata verilmedi. Halkların Demokratik Partisi (HDP) tarafından kazanılan 65 belediyeden 59’una kayyım atandı ve bazı belediye meclis üyeleri de bu süreçte tutuklanarak görevden alındı.
İşten Çıkarılan Memurlar ve Mali Kaynaklar
TMMOB Kayyım Uygulamaları ve Takibi Komisyonu, kayyım döneminde çok sayıda taşınmazın satıldığını ve birçok ihalelerin yandaşlara verildiğini vurguladı. 2016 ve 2019 yıllarında yapılan kayyım atamaları sonucunda, 8,334 kadrolu ve hizmet alımı personel ile birlikte toplam 9,237 memurun işten çıkarıldığı belirlendi.
2024 Seçimleri ve Sonrası
31 Mart 2024
