Ülkemizde Çocuk Ölüm Hızı Neden Artıyor?
Dünya genelinde çocuk sağkalımında ilerlemeler kaydedilirken, ülkemizde 2023 yılında 2022’ye göre hem bebek ölümleri hem de 5 yaş altı çocuk ölümleri artmıştır. Haziran 2024’te TÜİK tarafından açıklanan ölüm istatistiklerine göre, bin canlı doğum başına düşen bebek ölüm sayısını gösteren Bebek Ölüm Hızı (BÖH), 2022’de binde 9,2 iken 2023’te binde 10,0’a yükselmiştir. 2023’te BÖH, 2022’ye göre 51 ilde artış göstermiş, bir ilde (Giresun) sabit kalmış, 29 ilde ise azalmıştır.
Bebek ölüm hızındaki artışın gözlendiği 51 ilin 11’i, 6 Şubat Kahramanmaraş depremlerinden etkilenen illerdir. Depremden etkilenen ve etkilenmeyen iller de dahil olmak üzere 40 ildeki Bebek Ölüm Hızı artışı endişe vericidir. 5 Yaş Altı Çocuk Ölüm Hızı (5YAÇÖH) da artmış, 2022’de binde 11,2 iken 2023’te binde 14,5’e yükselmiştir. 2023’te 5YAÇÖH, 2022’ye göre 51 ilde artış göstermiş, 30 ilde ise azalmıştır.
Beş yaş altı ölüm hızındaki artışın gözlendiği 51 ilin 11’i, 6 Şubat Kahramanmaraş depremlerinden etkilenen illerdir. Artışın endişe verici olduğu 40 il içinde Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Gaziantep, Osmaniye, Edirne, Bartın, Gümüşhane, Karabük, Bolu, Uşak, Rize, Iğdır ve Amasya beş yaş altı çocuk ölüm hızının en fazla arttığı ilk on beş il olarak öne çıkmaktadır. Depremden etkilenen illerde, 2022’de 3.656 çocuk ölümü yaşanırken, bu sayı 2023’te toplam 6.393’e yükselmiştir.
Çocuk ölümlerindeki artışın yalnızca deprem nedeniyle olmadığını gösteren veriler, Cumhurbaşkanlığı Hükümeti tarafından uygulanan sosyal ve sağlık politikalarının çocukları erken ölümden koruma konusunda yetersiz olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
UNICEF’e göre, çocuk sağkalımını etkileyen faktörler arasında gelir dağılımı ve sağlık eşitsizlikleri bulunmaktadır. Gelir eşitsizlikleri ve sağlık eşitsizliklerinin, zatürre, ishal, sıtma, erken doğum ve doğum komplikasyonları gibi beş yaş altı ölümlerin önde gelen nedenleriyle doğrudan ve dolaylı ilişkili olduğu belirtilmektedir.
Hanehalkı serveti, çocukların hayatta kalma olasılığı ile doğrudan ilişkilidir. UNICEF raporlarına göre, küresel olarak en yoksul hanehalklarındaki çocukların beş yaşından önce ölme olasılığı, en zengin hanehalklarındaki çocuklara göre 2,1 kat daha fazladır. Ülkemizde 2013 yılında hanehalkı refah düzeyi en yüksek grupta beş yaş altı çocuk ölüm hızı binde 8 iken, en düşük grupta 3,5 kat daha yüksek olarak binde 28 olarak görülmüştür.
Maalesef, hanehalkı refah düzeyine göre çocuk ölümlerine ilişkin sonraki istatistikler açıklanmamıştır. Sağlık Bakanlığı, bu konudaki sorulara yanıt verememiştir. Gelir eşitsizlikleri ve sağlık eşitsizliklerinin ortadan kaldırılmasıyla çocuk hayatları kurtarılabilir.
