Giriş: Sokakta Yaşamanın Zorlukları
“15 yıl sokakta yaşadım. Sokak ve suç iç içeydi; çünkü sokakta ve kimsesizseniz, suçtan başka yolunuz yoktur. Yemek yemek, soğuğu unutmak, madde bulmak için suç işlemek zorundasınızdır. Herkesin sıradan hayatta buzdolabının kapağını açarak ulaştığı şeyler demir parmaklıkları üstünüze kitleyebilir.” Bu sözler, Umut Çocukları Derneği Başkanı Ferhat Şahin’e ait olup, sokakta yaşayan çocukların zorluklarını gözler önüne seriyor. Şahin, 2009’dan beri dernek başkanı olarak sokakta yaşayan ve çalıştırılan çocukların sayısının arttığını dile getiriyor.
Durumun Ciddiyeti
2025 yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda sunulan verilere göre, sokakta zorla çalıştırılan ve dilencilik yaptırılan çocuk sayısı 50 bin 293’e ulaşmış, bu rakamın 19 bin 500’ü Suriyeli çocuklardan oluşuyor. BBC Türkçe’ye konuşan uzmanlar, çocukları sokaktan kurtarmak için gerekli olan politikaların yetersiz kaldığını vurguluyor.
Anlık ve Geçici Çözümler
Türkiye, hem taraf olduğu Çocuk Hakları Sözleşmesi hem de iç hukuk düzenlemeleri ile güçlü yaptırım mekanizmalarına sahip. Ancak uygulamadaki sorunlar, sokakta yaşamak zorunda kalan çocukların ihmaline yol açıyor. Türkiye Barolar Birliği Çocuk Hakları Komisyonu üyesi Avukat Hatice Kaynak, sokakta zorla çalıştırılan çocukların takip edilmemesi nedeniyle zorluklar yaşandığını ifade ediyor. Örneğin, sokakta bulunan bir çocuk, tespit edildiğinde ailesine ceza yazılarak geçici bir çözüm sağlanıyor ama bu durum, çocuğun tekrar sokakta çalışmaya yönelmesine engel olmuyor.
Yakalansa da Sokakta Kalıyorlar
Ferhat Şahin, sokaktaki çocukların genellikle üçüncü kez yakalandıklarında sosyal hizmet kurumu tarafından koruma altına alındığını ancak bunun geç kalınmış bir çözüm olduğunu belirtiyor. Çocukların, sosyal hizmet kurumundan kaçması ve sokakta yaşamaya devam etmesi olağan bir durum haline geldiğini vurgulayan Şahin, sorunların çözülmesi için etkin bir sistem kurulmadığını ifade ediyor.
Bakanlığın Çalışmaları
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, 2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı kapsamında risk altındaki çocukların takibini yapıyor. 2024’ün ilk altı ayında 337 bin riski altındaki çocuğa sosyal hizmet müdahalesinde bulunuldu. Ancak uzmanlar, mevcut sistemler ve kaynakların yetersiz olduğunu belirtiyor.
Göçmen Çocuk Sorunu
2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na göre, Türkiye’de yaklaşık 1,6 milyon geçici koruma statüsünde göçmen çocuk bulunuyor. Bu çocukların büyük bölümü sokaklarda dilendiriliyor ya da zorla çalıştırılıyor. Uzmanlar, bu sorunun ciddi bir boyuta ulaştığını ve yetkililerin çözüm üretemediğini ifade ediyor.
Tehlikeli Bir Çocukluk
Sokakta yaşayan çocuklar, suç çeteleri ve diğer tehlikeli grupların hedefi haline geliyor. Şahin, “Çeteleri kendi elimizle oluşturuyoruz” diyerek bu grupların sokakta bulunan çocukları hedef aldığını belirtiyor. Ayrıca tarikatların ve cemaatlerin de sokak çocuklarıyla etkileşimde bulunduğunu ifade ediyor.
Geçmişteki Politika Başarısı
Uzmanların önerisi, kamu, sivil toplum, kolluk ve aile gibi paydaşları kapsayan bütüncül bir yaklaşımın benimsenmesidir. Kaynak, 90’lı yıllarda uygulanan politika ve mobil ekiplerin sokak
