CUMHURİYETIN ilk yıllarında kurulan fabrikalar, Türkiye’nin ekonomik bağımsızlığını ve gelişimini destekleyen önemli yapı taşlarıydı. Ancak özelleştirme adı altında bu değerli tesisler, yok pahasına satılmaya başlanınca, pek çok kişi ‘bu kadar da olmaz’ tepkisini gösterdi. Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları İşletmesi (SEKA) da bu duruma maruz kalan önemli sanayi kuruluşlarından biriydi. 1936 yılından beri Türkiye’nin kağıt ihtiyacını karşılayan SEKA, eğitimde ve kağıt sektöründe yaşanan değer kaybının sonucunda gözden çıkarıldı. Özellikle 1980’li yıllarda Turgut Özal’ın başbakanlığı döneminde SEKA’nın ilk büyük darbesini aldı. ANAP hükümetinin uygulamaları sebebiyle, SEKA 133 gün süren grevle üretimden uzaklaştırıldı.
AKP döneminde de benzer durumlar yaşandı. İktidara yakın şirketlere fabrika devri süreçleri başladı. 198 milyon dolara kurulan Balıkesir SEKA, Albayrak Grubu’na sadece 1.1 milyon dolara satıldı; Giresun SEKA, 5 milyon liraya özelleştirilip, daha sonra 68 milyon liraya geri alındı. Tüm bu süreçler, SEKA’nın, eğitim ve sanayideki öneminin geri planda kaldığını gösteren çarpıcı örneklerdi.
SEKA, Cumhuriyetin simgesiydi. 2005 yılına kadar kapısını kapatmadığı Bolu, Zonguldak, Kastamonu ve Ordu gibi bölgelerde fabrikaları, Ankara’da matbaası ile ülke genelinde yaygın bir çalışma ağına sahipti. SEKA, aynı zamanda sosyal yaşam alanları sunan bir kuruluştu; okulu, kreşi, sineması ve spor kulüpleri ile toplumun her kesimine hitap ediyordu. Bu yapı, Cumhuriyet felsefesini en iyi yansıtan uygulamalardan biriydi. SEKA’nın kapanması, Türkiye’nin kağıt üretiminde dışa bağımlılık yaratmaya başladı. İthalata yönelmek zorunda kalan Türkiye’de kağıt fiyatları, döviz kurlarındaki artışla birlikte hızla yükseldi. Birçok gazete ve derginin basılamadığı dönemler yaşandı, bu da yayıncılık sektörü üzerinde büyük bir baskı oluşturdu.
198 milyona yapıldı, 1 milyona satıldı
Balıkesir kağıt fabrikası, 1981 yılında 198 milyon dolarla inşa edildi. Ancak 2003 yılında, dönemin iktidarı olan AKP, bu önemli tesisi Albayrak Grubu’na yalnızca 1.1 milyon dolara sattı. 1.800 dönüm arazi, 185 lojman, sosyal tesisler ve diğer varlıklarla birlikte Karadeniz Bölgesi’ndeki bu fabrikada işler ilerlemedi; Albayrak Grubu, hemen 287 işçiyi işten çıkardı. Sendikalar, ihalenin iptali için davalar açtı ancak yüksek mahkeme her seferinde yürütmeyi durdurma kararları verdi. Ancak, 2013’te çıkarılan özel bir Bakanlar Kurulu kararı ile tüm bu hukuki süreçler geçersiz kılındı.
5 milyona satılıp, 68 milyona geri alındı
2003 yılında, başka bir önemli SEKA fabrikası ihaleye çıkarıldı. Bu fabrikayı, dönemin Başbakanı Necmettin Erbakan’ın damadının yönetimindeki Milda Kağıt Sanayi, sadece 5 milyon liraya (3.5 milyon dolar) satın aldı. Milda, fabrikayı çalıştırma şartlarına uymayarak kapattı ve kamuya 40 milyon lira borç bıraktı. O dönem, fabrika Milda’nın elinden alınması gerekirken, bu durum yaşanmadı. 2010 yılında, fabrikaya ait makineler 11 milyon liraya hurdaya satıldı. AKP, Giresun İl Özel İdaresi’ni fabrikanın 684 dönümlük a