2016 yılında paleontolog William Nava tarafından gerçekleştirilen çarpıcı bir keşif, kuşların karmaşık beyin yapılarının evrimine dair önemli veriler sunan bir fosilin ortaya çıkmasına yol açtı. Bu fosil, Navaornis hestiae ismiyle anılıyor ve yaklaşık 80 milyon yıl önce, Mezozoik Dönem sırasında yaşadığı düşünülüyor.
Yıldız kuşuna benzer boyutlardaki bu fosilin, kafatası mükemmel bir üç boyutlu şekilde korunmuş. Bu da, söz konusu türün bu kadar eski bir döneme ait olması bakımından olağanüstü bir nadirlik taşıyor. Cambridge Üniversitesi ve Los Angeles Doğa Tarihi Müzesi’nden araştırmacılar, bu mükemmel korunmuş fosil sayesinde kuş beyninin evrimini daha iyi inceleyebilmek amacıyla bu kuşun beynini dijital ortamda yeniden yapılandırdılar.
70 MİLYON YILLIK BOŞLUĞU DOLDURUYOR
Nature dergisinde yayımlanan araştırma, Navaornis’in modern kuş zekasının kökenlerine ilişkin eksik parçaları doldurabilecek bir buluş olabileceğini göstermekte. Bu fosil, günümüz kuşları ile ilk kuş benzeri dinozorlar olan Archaeopteryx arasında 70 milyon yıllık bir boşluğu kapatarak, kuşların beyin yapılarının nasıl geliştiğini anlamamıza yardımcı oluyor.
Navaornis, Archaeopteryx’ten daha büyük bir serebruma sahip olmasıyla dikkat çekiyor ve bu durum daha gelişmiş bilişsel yeteneklerin varlığına işaret ediyor. Ancak, serebellum gibi diğer beyin yapıları daha az gelişmiş durumda, bu da Navaornis’in, modern kuşlarda görülen karmaşık uçuş kontrolünü henüz evrimleştirmiş olmadığını gösteriyor. Bu bulgular, araştırmacılar için tarihi bir anı temsil etmekte.
Fosilin kafatası ve beyni, Micro-CT taramaları kullanılarak detaylı bir şekilde yeniden yapılandırıldı. Araştırmanın başyazarı Profesör Daniel Field, bu keşfin önemini vurgulayarak şu açıklamalarda bulundu: “Modern kuşlar, hayvanlar alemindeki en gelişmiş bilişsel yeteneklere sahip. Ancak, kuşların bu benzersiz beyin yapılarına nasıl sahip olduğu ve zekalarının nasıl evrimleştiği, bilim insanları için büyük bir gizemdi. İşte bu fosil, aradığımız o kayıp parçayı bulmamıza yardım etti.”
‘ÇOK ÖNEMLİ BİR ADIM’
Navaornis, 130 milyon yıl önce modern kuşlardan ayrılan enantiornithines (ters kuşlar) adlı eski kuş grubuna ait. İlk bakışta kafatası küçük bir güvercini andırsa da, yapılan incelemeler, Navaornis’in modern kuşlardan oldukça ilkel olduğunu ortaya koyuyor. Modern kuşlarda uçuşu yöneten genişlemiş beyinçik ile karşılaştırıldığında, Navaornis bu yapıyı taşımıyor. Bu durum, “O zaman nasıl uçabiliyordu?” sorusunu gündeme getiriyor ve evrimsel bulmacaya yeni bir boyut ekliyor.
