Oklahoma Eyalet Üniversitesi’nden Zachary Emberts ve Arizona Üniversitesi’nden John Wiens’in liderliğindeki bir araştırma, son 100 milyon yıl içinde hayvanlarda meydana gelen “renk sinyali patlaması”nı detaylı bir şekilde inceliyor. Bu çarpıcı çalışma, hayvan ve bitki dünyasında renklerin evrimsel gelişimini anlamaya yönelik önemli bulgular sunuyor.
RENKLERİN EVRİMSEL YOLCULUĞU
Araştırmacılar, parlak renklerin evrimsel kökenlerine dair uzun zamandır gündemde olan bir soruya cevap arıyor: Hayvanlar mı önce renkleri görmeyi öğrendi, yoksa bitkiler mi önce renkli meyve ve çiçekler üretmeye başladı? Emberts ve Wiens’in yaptıkları analizler, hayvanların renk görme yeteneğinin yaklaşık 500 milyon yıl önce geliştiğini ortaya koyuyor. Öte yandan, bitkilerin renkli meyve ve çiçekler üretmeye başlaması ise bu yeteneğin ortaya çıkışından tam yüz milyonlarca yıl sonrasına, yani 300 ve 200 milyon yıl öncesine dayanıyor.
RENKLER NASIL EVRİMLEŞTİ?
Bitkiler, parlak renklerini hayvanları tohum taşıyıcı ya da tozlaştırıcı olarak kullanmak amacıyla evrimleştirmişken, hayvanlar bu renkleri çeşitli amaçlarla kullanmaya başlamışlardır. Bu amaçlar arasında eş bulma (seksüel sinyaller) ve avcılardan korunma (aposematizm) öne çıkıyor. Aposematik renkler, bir canlının zehirli ya da tehlikeli olduğunu vurgularken, seksüel renk sinyalleri genellikle çiftleşme dönemlerinde kullanılıyor. Araştırmalara göre, hayvanlarda ilk renk sinyalleri yaklaşık 150 milyon yıl önce uyarı sinyalleri olarak ortaya çıkmıştır. Seksüel renk sinyallerinin ise 100 milyon yıl önce evrimleştiği düşünülmekte. Bu durum, uyarı sinyallerinin daha geniş bir tür yelpazesi için daha pratik olmasından kaynaklanıyor olabilir; zira günümüzde uyarı renkleri, seksüel sinyallerden beş kat daha yaygın görünmektedir.
Araştırmada, hayvanların renkli sinyallerinin ilk olarak deniz ortamında ray-finli balıklar tarafından kullanıldığı belirtiliyor; karasal alanda ise kuşlar ve kertenkeleler gibi türlerin bu sürece öncülük ettiği vurgulanıyor. Bu hayvan gruplarının, son 100 milyon yıldaki renk patlamasında kritik rol oynadığına dair önemli veriler bulunuyor.
GÖRMENİN EVRİMSEL FAYDALARI
Renk görme yeteneği, renkli meyveler ve çiçekler ortaya çıkmadan çok önce bile hayvanlar için avantajlı bir durum teşkil ediyordu. Bu yetenek, yiyecek ararken ya da yuva yerlerini tespit ederken hayvanlara çevresel unsurları ayırt etme olanağı sunmuş olabileceği düşünülüyor. Emberts, gelecekte hayvanların belirli renkleri (örneğin kırmızı ya da mavi) algılama yeteneklerini yönlendiren faktörlerin daha detaylı bir şekilde incelenmesi gerektiğini ifade ediyor. Bu araştırma, hayvanların ve bitkilerin renkli dünyasının evrimsel haritasını çıkarmak adına önemli bir adım olarak nitelendiriliyor.