Son yıllarda gıda fiyatlarındaki dalgalanmalar, hem tüketiciler hem de ekonomi yönetimi için gündemin önemli başlıklarından biri haline geldi. Mevsimsel değişimler ve arz-talep dengesizlikleri, taze meyve ve sebze fiyatlarında büyük fiyat oynaklıklarına yol açıyor. Bu durum, ülkedeki enflasyon beklentileri üzerinde de olumsuz etkilerde bulunuyor.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), “Meyve-Sebze Piyasaları için Alternatif Göstergeler” başlıklı Ekonomi Notu’nda, meyve ve sebze grubuna dair gelişmelerin takip edilmesinin, sadece gıda güvenliği açısından değil aynı zamanda sepetin ağırlık yapısı bakımından da enflasyon üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu vurguladı. Ancak mevcut veriler ile göstergelerin sınırlı olduğu kaydedildi.
Bu bağlamda, TCMB, fiyat dalgalanmalarını daha yakından takip edebilmek için Hal Kayıt Sistemi (HKS) verilerini temel alarak yeni öncü göstergeler geliştirdi. Bu çabalar, gıda fiyatlarındaki dalgalanmaların ve fiyat gelişmelerinin etkisini ve seyrini daha iyi analiz edilebilmesi için önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
FİYAT DALGALANMALARINDA YENİ GÖSTERGE
Gıda ve alkolsüz içecekler, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hazırlanan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepetinin yaklaşık yüzde 25’ini oluşturmaktadır. Bu sepet içindeki meyve-sebze grubunun fiyatları, mevsimsel dalgalanmalar göstermektedir. TCMB’nin son çalışmasına göre, taze meyve ve sebzelerin arz ve fiyat gelişmelerini takip etmek amacıyla HKS bazlı yeni miktar ve fiyat endeksleri oluşturulmuştur. Bu endekslerin, enflasyon tahminlerinde daha sağlıklı öngörüler sunarak para politikası kararlarına katkı sağlaması amaçlanıyor.
ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ARASINDAKİ FARK AÇILIYOR
HKS verilerine göre, üreticinin elinde çıkış fiyatı ile tüketicinin ödediği fiyat arasında önemli farklılıklar mevcuttur. Bu çalışmada, bu fiyat farklarının başlıca sebepleri arasında lojistik maliyetleri, aracılar ve düşük depolama kapasitesi öne çıkıyor. Ayrıca, iklim değişikliğinin tarımsal üretim üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle arz miktarlarında ani düşüşler yaşanması, bu durumun diğer bir boyutunu oluşturmakta ve aynı zamanda fiyatların artmasına neden olmaktadır.
Sonuç olarak, Türkiye’de gıda fiyatlarındaki dalgalanmalar, çeşitli faktörlerden kaynaklanan karmaşık bir yapıya sahiptir. TCMB’nin geliştirdiği yeni göstergeler, bu dalgalanmaların daha etkin bir şekilde izlenmesine olanak sağlayarak, hem üreticiler hem de tüketiciler için daha sağlıklı bir pazar ortamı yaratma potansiyeline sahiptir. Böylelikle gıda güvenliği ve enflasyon beklentileri arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamak ve yönetmek mümkün hale gelecektir.
