Neuron dergisinde 6 Kasım 2023 tarihinde yayımlanan bir çalışmada, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) araştırmacıları, film izleme sırasında beynin aktif hale gelen ağlarını inceleyerek bugüne kadar oluşturulmuş en ayrıntılı işlevsel beyin haritasını çıkardılar. Bu çalışma, sinema ve bilişsel bilimlerin kesişim noktasında yer alarak, beynin nasıl çalıştığını anlamaya yönelik önemli bilgiler sunuyor.
Araştırmada, katılımcılara “Başlangıç” (“Inception”), “Evde Tek Başına” (“Home Alone”) ve “Erin Brokovich” gibi çeşitli filmler izletildi. Bu filmler sırasında, katılımcıların beyin aktiviteleri incelendi. Özellikle belirli sahnelerde, beynin farklı bölgelerinin hangi işlevler için harekete geçtiği gözlemlendi. Örneğin, karmaşık bir rüya dünyasının keşfedildiği sahnelerde ya da tanıdık yüzlerin görüldüğü sahnelerde beynin aktif olan bölgeleri belirlendi. Bu bilgiler, sinema izlerken beynin nasıl tepki verdiğini anlamak için büyük bir önem taşıyor.
Araştırmanın baş yazarı ve MIT’de sinirbilimci olan Reza Rajimehr, bu çalışmanın “doğal koşullar altında” beynin farklı ağlarının nasıl çalıştığını gösteren ilk araştırmalardan biri olduğunu vurguladı. Önceki beyin haritalama çalışmaları genellikle beynin ‘dinlenme’ durumundayken gerçekleşiyordu. Ancak bu çalışma, filmlerin dış uyarıcılar olarak kullanılmasının birçok beyin ağını etkinleştirdiğini gösterdi. Bu durum, beyin araştırmalarında yeni bir bakış açısı sağlıyor.
İlgili çalışmada, 176 genç yetişkinin film izlerken kaydedilen beyin görüntüleri kullanıldı. Katılımcılar, çeşitli bağımsız yapımlar ve Hollywood filmlerinden 60 dakikalık kısa sahneler izledi. Bu süreçte, işlevsel MRI (fMRI) cihazı kullanılarak beynin aktif bölgelerine giden kan akışı izlendi. Araştırmacılar, hangi beyin bölgelerinin ne zaman aktif olduğunu belirleme fırsatı buldular. Rajimehr, film izlemenin zengin bir uyarıcı olduğunu ancak herkesin film izlerken farklı tepkiler vererek beyin aktivitelerinin de değişebileceğini dile getirdi. Bu nedenle, katılımcılar arasındaki beyin aktiviteleri ortalanarak ortak beyin ağları tespit edildi.
Sonuç olarak, film izlerken beynin 24 farklı ağının aktif hale geldiği gözlemlendi. Bu ağlar, insan yüzlerini tanıma, sosyal etkileşimleri izleme ve bilinen yerleri tanıma gibi çeşitli bilişsel süreçlerle ilişkilendirildi. Bunun yanı sıra, araştırmacılar beyin ağları arasında “yönetici kontrol alanları” ile diğer işlevlerin ters bir ilişki içinde olduğunu keşfettiler. Örneğin, “Ocean’s 11” filminde karmaşık bir plan yapılırken, planlama ve karar verme gibi üst düzey işlevlerden sorumlu alanların yoğun bir şekilde çalıştığı gözüktü. Bunun yanında, basit bir sohbet sahnesinde dil işleme gibi özel beyin bölgeleri devreye girdi.
Filmin bir sahnesinin sona ermesinin ardından, beynin yönetici kontrol ağlarında belirgin bir aktivite artışı gözlemlendi. Bu boşluk anlarında, beyin sahneleri hatırlamak için hafıza ağlarını etkinleştiriyor olabilir. Araştırmacılar, bu işlevsel haritanın hem sağlıklı bireyler hem de şizofreni veya otizm gibi rahatsızlıkları olan kişilerde beyin organizasyonunu anlamaya yardımcı olabileceğini belirttiler. Rajimehr, film izlerken beynin nasıl çalıştığını anlamanın, gelecekte film yapımcılarına daha etkileyici içerikler üretme konusunda yeni ipuçları sağlayabileceğini ekledi.
