İstanbul Planlama Ajansı Başkanı Buğra Gökçe, “Küreselden Yerele Orta Sınıf ve Gelir Dağılımı” başlıklı kapsamlı raporunu, katıldığı Mesele Ekonomi adlı YouTube kanalında kamuoyuyla paylaştı. Bu raporda, Türkiye’de orta sınıfın giderek zayıfladığı ve gelir eşitsizliğinin derinleştiği konularına dikkat çekti. Gökçe, “Orta sınıf, geçmişte maaşlarıyla giderlerini karşılayabilen, sosyal statüleriyle yaşam standartlarına ulaşabilen bir kesimdi. Ancak şimdi çoğu insan yeme içme, eğlence gibi temel ihtiyaçlarını karşılama konusunda ciddi kısıtlamalar yaşıyor,” diyerek durumun ciddiyetini vurguladı.
Rapor, Prof. Dr. Tahsin Bakırtaş tarafından yazılmış olup, Prof. Dr. Murat Şeker ve Doç. Dr. Buğra Gökçe gibi akademisyenlerin katkıları ile oluşturulmuştur. Çalışma, küresel ölçekte, özellikle AB, G7, BRICS ve ABD’deki orta sınıfların gelişimini ele alırken, Türkiye ve İstanbul özelinde de ayrıntılı değerlendirmelere yer vermektedir.
2022 yılı için Dünya Değerler Anketi’ne (World Value Survey) dayanan verilere göre, Türkiye’deki nüfusun yaklaşık yüzde 72’si kendini orta sınıf olarak tanımlarken, yüzde 14,4’ü düşük gelirli, yüzde 10,1’i ise üst sınıf olarak değerlendirmektedir. Ancak, 2021 sonrası yükselen enflasyon oranları, ortanca hanehalkı gelirinin önemli ölçüde erozyona uğramasına yol açmıştır. Medyan gelir, 2007 yılında 2,7 kat asgari ücrete eşitken, 2023 yılı itibarıyla yalnızca 1 asgari ücrete eşit bir düzeye gerilemiştir. Türkiye genelinde her üç haneden birinin yoksulluk sınırında olduğu ve yoksulluğa düşme riskinin her an mevcut olduğu vurgulanmaktadır.
Orta ve alt sınıftan, üst sınıfa servet transferi yapılmıştır
* Türkiye’deki servet dağılımına bakıldığında, gözle görülür bir şekilde üst sınıfta yoğunlaştığı ve zaman içinde orta ve alt sınıftan üst sınıfa doğru bir servet transferi gerçekleştiği kaydedilmiştir. Diğer ülkelerde olduğu gibi, Türkiye’de eğitim düzeyi arttıkça ortalama saatlik kazançlarda ciddi bir artış gözlemlenememiştir. Özellikle, Covid-19 pandemisi ve sonrası döneminde Türk orta sınıfı, AB-27, G-7 ve BRICS ülkeleriyle karşılaştırıldığında güç kaybı yaşamıştır.
* Türkiye’de orta sınıf haneler, hem alt sınıfa hem de üst sınıfa kaymaktadır. Ayrıca, bölgesel gelir dağılımında gözlemlenen farklılıklara işaret edilmektedir; Ortadoğu Anadolu Bölgesi’nde gelirin daha adaletli dağıldığı, İstanbul ise gelir dağılımındaki adaletsizliğin zirve noktasında yer aldığı belirtilmektedir.
İstanbul, çalışan orta sınıfın merkezi konumunda
* Araştırmaya göre, Türkiye’deki sigortalı çalışan nüfusun yaklaşık dörtte biri İstanbul’da yaşamaktadır. İstanbul’daki sigortalı çalışanların aylık gelirleri, asgari ücretin yaklaşık 2,5 katına tekabül etmektedir. Çalışma çağındaki nüfusun eğitim düzeyine dair veriler incelendiğinde, lise altı eğitim oranının azaldığı, yükseköğrenim görenlerin oranının arttığı görülmektedir. Bu veriler İstanbul’u, çalışan orta sınıfın merkezi haline getirmekte ve İstanbul’daki ortanca hanehalkı geliri Türkiye ortalamasının çok üzerinde bir oranda düşmüştür.
* 2007 yılında İstanbul’daki ortanca hanehalkı geliri asgari ücretin 4 katı iken, 2023 yılı itibarıyla bu oran 1,4 seviyesine inmiş
