Güneş, sürekli hareket halinde olan dev bir plazma kütlesi olarak, yüzeyinde meydana gelen manyetik değişimlerle şekillenmektedir. Bu değişimlerin zaman zaman Güneş’in üst atmosferinde önemli boyutlarda manyetik alan değişimleri oluşturarak enerji dengesizliklerine yol açtığı kaydedilmektedir. Bu dengesizlikler sonucunda oluşan koronal delikler, Güneş’in manyetik alanlarının açılmasıyla radyoaktif plazma rüzgarlarının serbest bir şekilde uzaya yayılmasına olanak tanıyan bölgeler olarak tanımlanır.
Koronal delikler, manyetik alan içerisinde hapsolmuş sıcak gazların belli bir noktada tutulamaz hale gelmesi sonucunda ortaya çıkar. Bu bölgeler, koyu renkli görünümleri ile dikkat çekmektedir. Söz konusu koronal deliklerin çapı, Dünya’nın çapının yaklaşık 62 katından daha fazla olabilmektedir. Bu devasa delikten kaçan Güneş rüzgârları, 500 kilometre/saniye hızla uzaya doğru yayılmaktadır. Uzaydaki parçacık akışlarını izleyen Spaceweather.com, bu akışın ilk dalgasının 31 Ocak 2023 tarihinde Dünya’ya ulaştığını ve bu durumun küçük çaplı bir jeomanyetik fırtınanın oluşmasına yol açtığını bildirmiştir. Ayrıca, plazma dalgasının 31 Ocak’tan itibaren üç gün boyunca kutup ışıklarını tetiklemesi beklenmektedir.
GÜNEŞ FIRINALARININ ETKİLERİ NELER?
Güneş’te meydana gelen patlamalar sonucunda, koronal kütle atımı (CME) adı verilen parçacık fışkırmaları oluşmaktadır. Bu radyoaktif parçacıklar, uzayda hareket ederek Dünya’ya ulaşmakta ve gezegenimizin manyetik alanı ile etkileşime girmektedir. Güneş’in bu faaliyetleri Güneş fırtınası olarak adlandırılmakta ve manyetik alanla olan etkileşimler sonucunda kuzey ışıkları ortaya çıkmaktadır. Güneş’ten gelen yüklü parçacıklar, Dünya’nın atmosferindeki oksijen ve azot gazları ile çarpışarak onlara enerji aktarırken, bu enerji ışık şeklinde açığa çıkarak gece gökyüzünde renkli kutup ışıklarının görünmesini sağlar.
Ancak, daha yoğun Güneş fırtınaları, GPS sistemleri ve radyo dalgalarını etkileyerek küresel iletişimde ciddi kesintilere yol açabilmektedir. Özellikle büyük ölçekte meydana gelen manyetik dalgalanmalar, elektrik şebekelerinde meydana gelen arızalar ile beraber geniş çaplı kesintilere sebep olabilmektedir.
GÜNEŞ DÖNGÜNÜN ZİRVESİNDE
ABD Uzay Ajansı NASA ve Ulusal Atmosfer İdaresi (NOAA), kısa süre önce Güneş’in solar maksimum evresine resmen girdiğini duyurmuştur. Bu durum, Güneş’in 11 yıllık aktivite döngüsünün zirve noktasına yaklaştığına işaret etmektedir. Önümüzdeki dönemde daha fazla Güneş lekesi görülecek, daha sık patlamalar yaşanacak ve Güneş fırtınalarının artması beklenmektedir.
Bu süreç içerisinde, kuzey ışıkları Dünya’nın daha düşük enlemlerinde de gözlemlenebilir hale gelebilmektedir. Güneş, her 11 yılda bir durgun veya fırtınalı bir döngü tamamlayarak yenisini başlatmaktadır. 2019 yılında başlayan 25. Güneş döngüsü, şu anda maksimum evresine doğru ilerlemektedir.
