Kara Ölüm veya Kara Veba, tarihin en ölümcül hastalıklarından biri olarak tanımlanan ve Yersinia pestis adlı bakterinin neden olduğu bir salgındır. Bu bakterinin DNA’sı, 3,290 yıllık bir Mısır mumyasının kalıntılarında bulunmuştur. Bu keşif, vebanın tarihine dair yeni bulgular sunmakta ve hastalığın daha önce düşünülmeyen coğrafyalarda da etkili olabileceğini göstermektedir. Örneğin, Kara Ölüm olarak bilinen bu salgın, Orta Çağ Avrupa’sında 1346-1353 yılları arasında yaklaşık 50 milyon insanın ölümüne neden olmuştur.
Müze buluntuları ve çeşitli antik kaynakların incelenmesi, vebanın Avrupa’ya ulaşmadan önce Kuzey Afrika’daki antik imparatorluklar aracılığıyla yayılmış olabileceğini öne sürmektedir. Geçmişte yapılan araştırmalar, vebanın sadece doğudan batıya doğru yayıldığını varsayıyordu ancak bu yeni bulgular, hastalığın Avrupa dışında da görüldüğü konusunda önemli ipuçları sunmaktadır. Antik Mısır’a dair kaynaklarda M.Ö. 1500 yılına tarihlenen Ebers Papirüsü gibi metinler, hastalıkların varlığını gösteriyor. Ayrıca, 2004’te yapılan araştırmalar, eski Nil sıçanları ve pirelerde hastalık izlerine rastlamıştır.
İtalya’daki araştırmacıların Torino’daki Museo Egizio’da gerçekleştirdiği çalışmalar, veba bulaşmış bir mumyanın DNA’sının incelenmesiyle yeni bulgular ışık tutmuş durumda. Söz konusu mumya, vebayı taşıyanların yaşadığı koşullara dair bilgileri ve vebanın Antik Mısır’daki varlığını gösteren moleküler kanıtları içermektedir. Mumyadan alınan DNA örnekleri, geçmişte Mısır’ın kendi ‘Kara Ölüm’ü ile karşı karşıya gelip gelmediğini araştırmak için önemli bir başlangıç noktasıdır.
DNA’nın Yaşı Ortaya Çıktı
DNA analizi sırasında kullanılan radyokarbon tarihleme yöntemi, mumyanın yaşamını ve ölümünü detaylı bir şekilde ortaya koymaktadır. Araştırmalar, mumyanın M.Ö. 1686-1449 döneminde yaşadığına işaret etmektedir. Yapılan incelemeler, mumyanın aktarım yolu veya enfeksiyonal durumları hakkında bilim insanlarına önemli bilgiler sunmakta, ayrıca Antik Mısır tarihi üzerine yeni bakış açıları geliştirilmesine olanak tanımaktadır.
Ekip ayrıca, Y. pestis bakterisinin antik Mısır, Orta Çağ ve modern dönemde nasıl evrimleştiği ve değiştiği konusunda da araştırmalar yürütmektedir. Tarihsel olarak bu bakterinin üç büyük salgını, insanlık tarihinde büyük kayıplar yaşanmasına yol açmıştır. Buna örnek olarak, MS 6. yüzyıldaki Justinianus Vebası ile 14. yüzyılda Avrupa’da yaşanan salgınlar gösterilebilir.
Salgının Rotası Değişiyor
Bubonik veba, en yaygın veba türü olup, genellikle enfekte bir pirenin ısırmasıyla yayılır. İnsandan insana bulaşması nadir görülse de, enfekte hayvanlar aracılığıyla hastalık yayılmaktadır. Enfeksiyon, lenf düğümlerini etkileyerek şişme ve ağrıya neden olurken tedavi edilmediği sürede sağlık sorunlarını da beraberinde getirir. Günümüzde antibiyotikler kullanılarak veba kanıtlanabilir şekilde tedavi edilebilmektedir.
Yapılan bu araştırmalar, vebanın tarihi ve yayılım şekli üzerinde büyük değişikliklere neden olmakta ve geçmişte bilinen teorilere meydan okumaktadır. Böylece, hem tarihsel hem de bilimsel açıdan önemli bir çalışma ortaya konulmuştur. Geçmişin sırlarını gün yüzüne çıkaran bu bulgular, insanlık tarihini daha iyi anlama çabalarına katkı sağlamaktadır.
